Uzay ve gökyüzüne meraklı olanların yakından bildiği teleskop, genelde üç ayak üstünde duran, arkasından bakarak izleme yapmanıza olanak tanıyan bir alettir. Ancak birçok farklı teleskop türü vardır ve özellikleri birbirinden farklıdır. Bu yazımızda teleskop hakkında tüm detayları bulabilirsiniz.

Öncelikle teleskobun ne için kullanıldığından anlatmaya başlayalım. Teleskobun iki ana amacı vardır; yakınlaştırma yapmak ve ışık toplayarak görünmeyen gök cisimlerini görünür hale getirmek. Ticari olan versiyonlarda genelde yakınlaştırma özelliği öne çıkar. Ancak aslında ışık toplama özelliği normalde daha önemlidir. Eğer ışık toplama yeteneği kötü olan bir teleskop edinirseniz, yakınlaştırması ne kadar iyi olursa olsun eldeki ışığı kaybede ve görüntü kötüleşir. Bu ve benzer detaylara gelin şimdi daha yakından bakalım.

Teleskop Çeşitleri

Mercekli Teleskoplar:

Teleskop denildiğinde aklınıza ilk gelen tür olan mercekli teleskop, önünde ışığı toplayan bir mercek sayesinde görüntü sağlar. Aslında mercekli modellerin pahalı olması gerekirken en uygun fiyatlı modeller bu kategoride sunulmaktadır. Bu da kaliteli modellerden yana tercih yapmanız gerektiğinin bir işaretidir. Kalitesiz mercekle donatılmış olan bir teleskop, sizi büyük hayal kırıklığına uğratabilir. Mercek çapı büyüdükçe bu modellerin fiyatı artar ve merceklerde doğal sebeplerden oluşan kusurların giderilmesi için eklentilerinin olması gerekir. Ek olarak bu modellerde oluşan renk sapınçları (chromatic aberration), görüntü kalitesini düşürebilmektedir.

Ay gibi nesnelere bakarken kırmızı hareler görürseniz, bu merceğin kalitesiz olduğunun göstergesidir. İyi mercekler bu durumun önüne geçer. Renk bozumu aynı zamanda bir odak probleminin de işaretidir. Bu nedenle kaliteden şaşmamak gerekir.

Aynalı Teleskoplar:

Mercekli modellere göre daha uygun olan aynalı teleskoplar, kullanışlı modeller olarak öne çıkar. Ayna çapı büyüdükçe maliyet mercekli modellerde olduğu kadar artmamaktadır. 15, 20, 25, hatta 35 cm’lik aynalı modeller bile kullanabilirsiniz. Aradaki ışık toplama kapasitesi farkı, çapın artmasıyla ciddi derecede artmaktadır.

Aynanın yansıtıcı özelliği olmasından endişeleniyorsanız, bu endişenizin yersiz olduğunu söylemek gerekir. Çünkü kaplamadan kaynaklı yansıtıcılık farkı, boyutun getirdiği avantaja göre çok zayıf bir etkendir. En çok kullanılan ve teleskop dünyasında adını sıkça duyacağınız Newton teleskobu, aynalı bir türdür.

Katadioptrik Teleskoplar:

Hem mercekli  hem de aynalı sistemi bir arada sunan katadioptrik teleskop, tasarımlarına göre Schmidt-Cassegrain veya Maksutov kategorilere ayrılmaktadır. Profesyonel bir model olan bu alanda bir teleskop edinecekseniz, ihtiyaçlarınız belirleyip derinlemesine bir araştırma yapmanız faydalı olacaktır.

Teleskop Alırken Dikkat Edilmesi Gerekenler

• Bir teleskobun en önemli özelliği ışık toplama kapasitesidir. Gökyüzüne baktığınızda göremediğiniz gök cisimlerini bu sayede görmenizi sağlar. Bu durum için mercek veya ayna açıklığına bakmanı gerekir. 20 cm açıklığa sahip olan bir model, 10 cm açıklığa sahip modele göre 4 kat daha fazla ışık toplar. Bu orantı ile hesap yaparak seçim yapabilirsiniz.
• Odak oranı dikkat edilmesi gereken bir diğer konudur. Odak uzaklığının mercek çapına bölünmesiyle ortaya çıkar. Örnekle açıklamak gerekirse; Örneğin800 mm odak uzaklığına sahip 200 mm çapında aynası olan bir teleskobun odak oranı 800/200=4’tür. Genellikle F/4 olarak gösterilir. Geniş uzay gözlerimleri için F/3.5 – F/8 arası değerler idealdir. F/10, F/15 değerinden sonrası çoğunlukla dar alan gözlemleri yapmanızı sağlamak üzere tasarlanmıştır.
• Göz merceği, göz ile gözlemin gerçekleşmesini sağlayan parçadır. Genelde 4 mm, 10 mm ve 25 mm standart olarak sunulur. Örneğin; 800 mm odak uzaklığına sahip bir teleskobunuz varsa 4 mm göz merceği ile 800/4=200 kat yakınlaştırma sağlarsınız. Eğer baktığınız yeri geniş açıda görmek ve az yakınlaştırma istiyorsanız, 40 mm göz merceklerini tercih edebilirsiniz.
• Teleskobun ayakta durmasını sağlayan kısma kundak denir. Farklı çeşitleri olan kundakların en kullanışlı olanı tripod gibi üç ayak üzerinde duran modelleridir.
• Eğer astrofotoğrafçılık yapacaksanız odaklayıcı sizin için önemli olacaktır. Göz merceğini yerleştirelen bu parça, taktığınız optiğe göre odak ayarı yapmanızı sağlar. Kötü bir odaklayıcı nedeniyle iyi mercekler bile kötü sonuçlar verebilmektedir.
• Son olarak eğer daha fazla yakınlaştırma istiyorsanız, barlow lens kullanabilirsiniz. Bu lens, yakınlaştırmayı artırmak için kullanılmaktadır. İyi bir teleskobunuz varsa yüksek yakınlaştırma için tercih edebilirsiniz.